Back to top

Basiscollectie klassiek: Die Zauberflöte

Die Zauberflöte was een van Mozarts laatste opera’s. De componist stierf drie maanden na de première. Veel operaliefhebbers hebben het werk dan ook willen zien als een testament. Een doordacht werk waarin Mozart zijn persoonlijke levensvisie verkondigde.

Anderen zijn kritischer. Die Zauberflöte een hoogstaand filosofisch werk? Het hoort bij de mythe over Mozart, maar het is niet waar - vinden zij. Ja, het verhaal verkondigt een aantal menslievende ideeën die in de 18e eeuw wijdverbreid waren. Zoals ‘Iedereen is in wezen gelijk’. Maar het verhaal rammelt. Sommige critici vinden zelfs dat Mozart voor Die Zauberflöte een knieval maakte.

Die Zauberflöte is een sprookjesopera, gecomponeerd voor het pretentieloze Freihaustheater, een theater in de voorstad. Mozart had geld nodig. Mensen uit alle lagen van de bevolking waren dol op het soort sprookjesopera’s dat in het Freihaustheater opgevoerd werd: een soort fantasy-musicals vol speciale effecten. Dat het verhaal zwak was, zou Mozart op de koop toe hebben genomen. Filosofisch testament of knieval?

Hoe het ook zij, over één ding lijkt iedereen het eens. Die Zauberflöte bevat prachtige muziek. Het is een van de meest geliefde opera’s ter wereld. Zelfs kleine kinderen kunnen het operaverhaal begrijpen, want het gaat over een prins en een prinses. Maar ook intellectuelen verdiepen zich graag in de opera. Die Zauberflöte zou immers vol verwijzingen zitten naar de vrijmetselarij, waar Mozart lid van was.

Die Zauberflöte: Ouverture (van deze cd)

Het verhaal begint ermee dat prins Tamino door drie dames gered wordt van een reusachtige slang. De dames staan in dienst van de Koningin van de Nacht, die de prins een portret schenkt van haar dochter Pamina. Tamino is op slag verliefd.

Die Zauberflöte: Dies Bildnis ist bezaubernd schön (van deze cd)

De Koningin van de Nacht vertelt Tamino dat haar dochter ontvoerd is door de boze Sarastro. Tamino besluit Pamina te redden. Hij zal bijgestaan worden door de eenvoudige vogelvanger Papageno. Allebei krijgen ze een geschenk die hen beschermen zal: Tamino krijgt een toverfluit en Papageno een klokkenspel. Spoedig scheiden hun wegen. Papageno is de eerste die Pamina vindt. Hij bevrijdt haar van een boze Moor die in dienst is van Sarastro. En hij laat haar een portret zien van Tamino. Ook Pamina wordt op slag verliefd. Samen met Papageno bezingt zij de liefde.

Die Zauberflöte: Bei Männern, welche Liebe fühlen (van deze cd)

Tamino heeft het tempelcomplex van Sarastro bereikt. Hij komt een priester tegen voor de Tempel van de Wijsheid. Deze vertelt Tamino dat hij bevooroordeeld is. Sarastro is niet boosaardig, maar een wijs man. Tamino moet niet vertrouwen op de tranen van een vrouw. Verward gaat de prins verder. Niet veel later worden hij, Papageno en prinses Pamina gevangen genomen. Sarastro besluit samen met de priesters om Tamino toe te laten tot hun priesterorde. Pamina zal zijn bruid zijn en samen zullen ze de kwaadaardigheid van de Nacht kunnen weerstaan.

Die Zauberflöte: O Isis und Osiris (van deze cd)

Voordat Tamino en Papageno toegelaten kunnen worden tot de priesterorde, moeten ze een aantal beproevingen doorstaan. Papageno heeft er niet veel zin in, maar hij stemt toe als hij zijn beloning hoort: een vrouw. Tamino is vastbesloten de beproevingen te doorstaan. Papageno is minder standvastig. Ondertussen krijgt Pamina heimelijk bezoek van haar moeder, die nu haar wraakzuchtige aard laat zien. De Koningin van de Nacht geeft haar dochter een dolk. Zij moet Sarastro doden. Zo niet, dan zal Pamina verstoten worden.

Die Zauberflöte: Der Hölle Rache (Aria van de Koningin van de Nacht) (van deze cd)

Sarastro blijkt alles gehoord te hebben. Hij troost Pamina en legt uit dat in zijn tempel geen wraak heerst maar liefde. Want alleen liefde is in staat tirannie te verslaan. Maar de arme Pamina krijgt nog meer te verduren. Zij ontmoet Tamino tijdens een van zijn beproevingen. Hij heeft een zwijgplicht, maar dat weet zij niet. Zijn ijzige zwijgen beschouwt ze als een afwijzing. Ze is overtuigd dat Tamino niet meer van haar houdt.

Die Zauberflöte: Ach, ich fühl’s (van deze cd)

Pamina staat op het punt om zichzelf van het leven te beroven met haar moeders dolk. Maar gelukkig wordt haar op tijd verteld dat Tamino nog steeds van haar houdt. Niet veel later mag zij hem bijstaan in zijn laatste en zwaarste beproeving. Onder bescherming van de toverfluit doorstaan ze hun tocht door vuur en water. Zij hebben overwonnen.

Papageno heeft zijn beproevingen niet goed doorstaan. Daarmee heeft hij het recht op zijn beloning, de jonge Papagena, verspeeld. Dat vindt hij heel erg, want hij had haar al ontmoet. Ook hij staat op het punt zichzelf van het leven te beroven. Totdat hij herinnerd wordt aan zijn magische klokkenspel. Papageno speelt en vindt zijn Papagena weer. Eind goed al goed. De Koningin van de Nacht bereidt nog wel een staatsgreep voor, maar zij wordt snel verslagen door de stralen van het zonlicht. Tamino en Pamina worden gekroond.

Zoals gezegd is Die Zauberflöte een mooie opera voor kinderen. Vandaar dat er een aantal voorstellingen op dvd bestaan die speciaal voor kinderen gemaakt zijn. Julie Taymor, bekend van de musical The Lion King, maakte een magische Engelstalige productie voor The Met in New York. En dan zijn er nog de voorstellingen in de marionettentheaters van Salzburg en Schloss Schönbrunn. Voor wie het verhaal graag in de geschiedenis plaatst, bestaat er een mooie Covent Garden-productie van de bekende regisseur David McVicar. Regisseur Ingmar Bergman wijdde een schitterende operafilm aan Die Zauberflöte, gezongen in het Zweeds.

(CP)