Back to top

Basiscollectie klassiek: Trompetconcerten van Haydn en Hummel

Trompet blazen was niet eenvoudig, eeuwen geleden. Het was een grote kunst om met de lippen en ademdruk de juiste natuurtoon te treffen. Trompetblazers genoten dan ook hoog aanzien: aan vorstenhoven, in rijke steden en in het leger. De signaalachtige luide en heldere tonen van de trompet symboliseerden pracht en praal. Voor het spelen van vloeiende melodieën was het instrument echter minder geschikt, totdat de klep- en ventieltrompetten uitgevonden werden. Een bespreking van twee concerten voor kleptrompet.

Haydns trompetconcert: 1. Allegro - Alison Balsom (trompet) (zie album)

De kleptrompet was een revolutionaire uitvinding van Anton Weidinger in de jaren 1790 in Wenen. Met zijn ‘chromatische’ trompet kon je stapsgewijze melodieën spelen in alle hoogtes, van laag tot hoog. Weidinger was de hoftrompettist van prins Anton Esterházy. Componist Joseph Haydn werkte aan hetzelfde hof, van 1761 tot aan zijn pensioen in 1790. Speciaal op verzoek van Weidinger maakte Haydn zijn eerste en enige trompetconcert.

Haydns trompetconcert: 2. Andante - Wynton Marsalis (trompet) (zie album)

Haydns trompetconcert werd een beknopt meesterwerkje van ongeveer 15 minuten, in de drie delen Allegro – Andante – Allegro. Haydn was op de top van zijn kunnen toen hij dit juweel voltooide in 1796. In 1800 werd het voor het eerst uitgevoerd. In het eerste en derde deel refereert Haydn speels aan de fanfare met springende tonen. Maar het langzame middendeel is een mooi lyrisch stuk dat revolutionaire mogelijkheden van de kleptrompet toont. Het derde deel eindigt vrolijk en opgewekt.

Haydns trompetconcert: 3. Allegro - Håkan Hardenberger (trompet) (zie album)

Toen Haydn met pensioen ging, volgde Johann Nepomuk Hummel hem op als kapelmeester aan het hof van de Esterházy familie. Hummel, geboren in 1778, was een wonderkind op de piano en een veelbelovende componist. Natuurlijk vroeg Weidinger ook deze jonge componist om zijn uitvinding te promoten met een trompetconcert. Deze compositie ging in première op nieuwjaarsdag 1804.

Hummels trompetconcert: 1. Allegro con spirito - Wynton Marsalis (trompet) (zie album)

Hummel componeerde zijn trompetconcert in de toonsoort E groot, maar het wordt ook vaak uitgevoerd in Es groot. Het is een iets uitgebreider en avontuurlijker werk dan Haydn. Expressief en met spannendere samenklanken. Met zijn ervaring als rondreizende en overal optredende pianovirtuoos wist Hummel goed wat populair was bij publiek. Aangename melodieën combineert hij moeiteloos met indrukwekkende technische virtuositeit.

Hummels trompetconcert: 2. Andante – Alison Balsom (trompet) (zie album)

Hoe knap Weidingers chromatische trompetuitvinding ook was, uiteindelijk zou een ander type trompet de standaard worden: de Parijse ‘cornet à piston’ of ventieltrompet. Zelfs met kleppen of ventielen blijft de trompet een knap instrument dat bewondering opwekt. Of het nu klinkt in klassieke muziek, fanfare of jazz. Om Praetorius te citeren: “De trompet is een glorieus instrument in de handen van een meester die het met vaardigheid en kunstzinnigheid kan hanteren”.

Hummels trompetconcert: 3. Rondo – Håkan Hardenberger (trompet)(zie album)

(SvdP)