Back to top

Basiscollectie klassiek: De Messiah van Händel

Een oratorium over Jezus Christus? Toen Händel zijn ‘heilige oratorium’ opvoerde - niet in de kerk maar in een theater en met teksten uit de Bijbel! - vonden sommige mensen dit heiligschennis. Toch werd de Messiah snel een klassieker.

De naar Engeland geëmigreerde Duitse componist Georg Friedrich Händel had ruim 30 jaar met plezier opera’s gecomponeerd. Toen de opera minder populair werd, bleek het oratorium een uitstekend alternatief. Een groot vocaal werk over een thema uit de Bijbel, waar geen speciale kostuums en decors voor nodig waren en waarin men niet hoefde te acteren. Voor Händel bood het genre een mooie combinatie van drama, entertainment en verheffing.

De tekst van de Messiah bestaat volledig uit Engelstalige Bijbelcitaten, samengesteld door Charles Jennens. Blijkbaar was Händel zo geïnspireerd dat hij de muziek schreef in 24 dagen. Wel bouwde hij enkele eerder geschreven Italiaanse liefdesduetten om tot sprankelende koordelen. Vervolgens vertrok hij voor een maandenlang verblijf naar Ierland. Daar vond ook de première plaats: in het voorjaar van 1742, tijdens een benefietuitvoering in Dublin. Dirigent John Butt speelt deze allereerste ‘Dublin-versie’, in dezelfde bezetting:

Sinfonia – Dunedin Consort, dirigent John Butt (zie album)

Van de Messiah bestaan namelijk meerdere versies, want Händel was zo praktisch zijn muziek aan te passen aan de beschikbare solisten en musici. Het jaar daarop vond de première plaats in Londen. Hoewel Händel zijn oratorium ditmaal voorzichtig ‘a new sacred oratorio’ noemde, werd deze toch behoorlijk vijandig ontvangen. Mensen hadden kritiek op het gebruik van Bijbelse teksten. Ook keurden ze af dat het werk uitgevoerd werd in een theater in plaats van in een kerk. Wat het publiek milder stemde was dat Händel de winst altijd schonk aan een goed doel: het Foundling Hospital, een weeshuis.

Librettist Jennens maakte een verstandige en sterke selectie van Bijbelteksten. Hij combineerde daarbij teksten uit het Oude en Nieuwe Testament. Het oratorium bevat drie delen. Het eerste deel van de Messiah bevat de voorspelling van de komst van de Messias en de geboorte van het kindeke Jezus. Het deel ademt hoopvolle verwachting en blije vreugde. Dirigent Edward Higginbottom koos voor een Messiah-versie uit 1751. Jongensstemmen zingen de rollen voor sopraan. Zijn koren klinken fris en elegant:

For unto us a child is born – Academy of Ancient Music, New College Choir Oxford, dirigent Edward Higginbottom (zie album)

Het tweede deel van de Messiah begint abrupt met Jezus’ lijden. De tekst en muziek laten ons voelen hoezeer Jezus ons verdriet en onze fouten op zich genomen heeft om ons te helen en te bevrijden. Een gevoelige aria gezongen door alt en begeleid door een orkest met authentieke instrumenten onder leiding van Trevor Pinnock.

He was despised – Anne Sofie von Otter (alt), The English Concert & Choir, dirigent Trevor Pinnock (zie album)

Een gevoel van rouw en verdriet verandert geleidelijk naar een gevoel van verwondering en dankbaarheid over Gods transformerende almacht. Het tweede deel eindigt met het Hallelujah, een extatische jubelzang. Niet voor niets is Händels Messiah zo populair bij koren: vergeleken met andere oratoria van Händel staat het koor centraal. Het uitstekende vocaal ensemble Polyphony zingt het beroemdste koorstuk uit de Messiah:

Hallelujah! – Polyphony & Britten Sinfonia, dirigent Stephen Layton (zie album)

Het derde deel van de Messiah is een nawoord. Vol vertrouwen en overtuiging wordt gevierd dat de dood niet het laatste woord heeft, want Jezus Christus leeft! Zijn – en daarmee onze – ziel is onsterfelijk. God wordt uitbundig gedankt dat hij Christus gezonden heeft om de mensen te bevrijden:

The trumpet shall sound – Neal Davies (bas), Gabrieli Consort & Players, dirigent Paul McCreesh (zie album)

Je hoeft echter geen gelovige te zijn om te genieten van de Messiah. Händel was geen diepreligieuze man en schreef maar weinig kerkmuziek. In zijn muziek wilde hij uitdrukking geven aan menselijke emoties en dramatische effecten creëren. Het leverde optimistische muziek op met aanstekelijke koormuziek en prachtige aria’s.

Amen – The Sixteen, dirigent Harry Christophers (zie album)

(SvdP)