Back to top

Basiscollectie klassiek: Georg Philipp Telemann

Georg Philipp Telemann was een belangrijke Duitse componist tijdens de eerste helft van de 18de eeuw. Ook een van de meest productieve: met zijn meer dan 3000 werken schreef hij bijna evenveel als Bach en Händel samen, terwijl die toch ook veel hebben gecomponeerd!

Telemann (1681-1767) groeide op in een hogere middenklasse gezin. Hij kwam niet uit een muzikale familie, en toch trok de muziek hem als kind al: hij leerde zingen en verschillende muziekinstrumenten bespelen. Zijn vader overleed toen hij vier jaar was, dus zijn moeder moest haar twee zoons in haar eentje opvoeden. Zij vond een beroep als musicus niet goed genoeg voor hem. Gelukkig werd zijn grote muzikale talent wel gezien en gewaardeerd op school en ook later tijdens zijn rechtenstudie aan de universiteit van Leipzig. Regelmatig werd hij gevraagd muziek te componeren voor speciale gelegenheden.

Suite voor blokfluit en strijkorkest in a - Thomas Triesschijn (blokfluit), The Counterpoints XL (zie album)

Als beroepsmusicus werkte Telemann eerst aan verschillende hoven in Polen en Duitsland. Maar het hofleven beviel hem steeds minder, door de onverschillige houding van de mensen en de beperkte vrijheid. Daarom solliciteerde hij in 1712 op de functie van stadsmusicus van Frankfurt en werd aangenomen. Hier voelde hij zich helemaal thuis. Vanaf 1721 werd hij stadsmusicus in Hamburg. In deze stad schreef hij de meeste muziek. Bijna onmenselijk veel: voor verschillende kerken, voor stadsgelegenheden, Kapitänsmusik voor de krijgswacht en opera's. Hieronder volgt een greep uit Telemanns omvangrijke oeuvre.

Telemanns Brockes-Passion uit 1716 was erg populair in zijn tijd. Ook andere componisten als Händel en Keiser schreven passiemuziek op de tekst van de Hamburgse zakenman en dichter Bartold Heinrich Brockes.

Brockes-Passion - RIAS Kammerchor, Akademie für Alte Musik Berlin, dirigent René Jacobs (zie album)

De veelzijdige Telemann was thuis in allerlei muziekstijlen. Natuurlijk in het Duitse contrapunt, maar zeker ook in de elegante Franse stijl. Bovendien bestudeerde hij Italiaanse opera's en Duitse en Poolse volksmuziek. Al deze elementen vermengde hij tot modieuze, elegante muziek. Luister maar naar de Alster Ouverture:

Alster Ouverture - Collegium Musicum 90, dirigent Simon Standage (zie album)

In Hamburg moest Telemann voor elke zondag twee complete kerkcantates schrijven. Naast kerkelijke cantates schreef hij ook wereldlijke cantates, dus over een niet-kerkelijk onderwerp. Een voorbeeld hiervan is de Cantate Die Donnerode. In 1755 werd bijna de hele stad Lissabon verwoest door een aardbeving, gevolgd door een tsunami en brand. Heel Europa reageerde geschokt op deze gebeurtenis waar tienduizenden mensen stierven.

Cantate Die Donnerode - Rheinische Kantorei & Das Kleine Konzert, dirigent Hermann Max (zie album)

De zelfbewuste Telemann was een van de eerste die zijn muziek zelf publiceerde en daar dus geld aan verdiende. Tot ongenoegen van de gewone drukkerijen. Een drukker spande een rechtszaak tegen Telemann aan, maar de componist werd in het gelijk gesteld. Hiermee werd erkend dat de muziek het intellectuele eigendom van de maker was.

Telemann betekende veel voor het Duitse muziekleven. Hij organiseerde veel publieke concerten, waarmee hij muziekliefhebbers de mogelijkheid gaf muziek te horen die eerst voor een andere gelegenheid was gecomponeerd. En Telemanns bladmuziek was heel geschikt om thuis met een groepje mensen uit te voeren. Een voorbeeld van Telemanns kamermuziek:

Sonate TWV.42, nr.c2 - Ensemble Senario (zie album)

Telemann trouwde twee keer. In 1709 met Louise Eberlin, die helaas 15 maanden later stierf in het kraambed. In 1714 trouwde hij met de zestienjarige Maria Catharina Textor. Zij baarde hem 8 zonen en 1 dochter, maar slechts enkelen overleefden hun kindertijd. Hun huwelijksleven verslechterde; Maria maakte gokschulden en ging vreemd met een Zweedse officier. In 1736 gingen ze uit elkaar.

Vanaf 1740 tot 1755 componeerde Telemann weinig meer en hield zich vooral bezig met tuinieren. Toen in 1755 zijn oudste zoon Andreas stierf, nam de 74-jarige Telemann de opvoeding voor zijn kleinzoon Georg Michael op zich. Nu ging hij weer met hernieuwde inspiratie componeren. Vooral geestelijke cantates, maar ook bijvoorbeeld de wereldlijke cantate Ino. Hierin laat de nog altijd scherpzinnige Telemann zien dat hij ook in de vroeg-klassieke stijl op zijn gemak was. Hij stierf in 1767 op 86-jarige leeftijd.

Cantate Ino - Sopraan Roberta Alexander, Concentus Musicus Wien, dirigent Nikolaus Harnoncourt (zie album)

(SvdP)