Back to top

Muzikale wereldreis (16): Toeareg

Woestijnblues. Toearegrock. Het geluid van de Sahara. Er zijn vele namen gegeven aan de muziek van Tinariwen. De groep werd opgericht door Toeareg, het volk dat al eeuwenlang door de Sahara rondtrekt. Het verhaal van Tinariwen is er één van verbanning, tegenslag, doorzettingsvermogen en uiteindelijk ook triomf. Zo groeide de groep uit tot de eerste Toeareg die buiten de Sahara bekend werd, en navolging kreeg van veel jongere groepen.

De Toeareg leven in het hart van de Sahara. Ze leven als nomaden en trekken met hun vee door de woestijn van oase naar oase. Toen er in 1960 nieuwe grenzen werden getrokken en er nieuwe landen ontstonden (Mali, Niger, Algerije) botste dat met de vrije levensstijl van de Toeareg. Een gesloten grens betekende geen toegang tot water en dus een strop voor hun inkomsten. Dat verklaart ook de titel van Tinariwens derde album: Aman Iman (‘Water is leven’).

Tinariwen – Matadjem Yinmixan

De teksten zijn bij Tinariwen minstens zo belangrijk als de muziek. Het zijn geschiedenisverhalen. Een nummer heet Mano Dayak, de naam van een vermoorde rebellenleider van de Toeareg. Eén van Tinariwens meest indringende nummers is Soixante Trois, over de opstand van 1963. Tijdens die opstand werd de vader van Tinariwen-oprichter Ibrahim Ag Alhabib vermoord.

Tinariwen – Soixante Trois

Het geluid van Tinariwen is sterk beïnvloed door de eeuwenoude ritmes en poëzie van de Toeareg. Omdat de Toearegs rondtrokken, konden ze niet al te zware muziekinstrumenten meeslepen. Zang en ritmisch handgeklap vormen dus de basis van hun volksmuziek, zoals blijkt uit onderstaand fragment. Je herkent het 'Tinariwen-ritme' zo.

Onbekende Toearegvrouwen uit Niger - Shaghaybun

Naast de traditionele Toearegmuziek is Tinariwen net zo sterk beïnvloed door westerse rockartiesten als Jimi Hendrix en Led Zeppelin. De bandleden zelf omschrijven hun muziek als ‘assouf’ (wat ‘heimwee’ betekent) of ‘tishoumaren’ (‘werklozenmuziek’, omdat de meeste jonge Toeareg geen werk hadden). De doorbraak van Tinariwen buiten de eigen gemeenschap kwam in 1998, met een optreden op het Festival Au Desert, een muziekfestival dat jarenlang midden in de Sahara werd gehouden. De Franse groep Lo’Jo zag Tinariwen, raakte onder de indruk en nodigde de groep uit voor shows in Frankrijk.

Ook kreeg Tinariwen vanaf 2000 vele navolgers zoals Terakaft, Tamikrest, Imarhan en Imidiwen. De laatste groep voegt onder meer klarinet en andere blaasinstrumenten toe aan het kenmerkende Toeareggeluid.

Imidiwen – Coeur déchiré

Bombino is na Tinariwen de meest succesvolle Toeareggroep. De band rondom zanger/gitarist Omara Moctar breekt in 2013 definitief door in het Westen. De groep neemt het album Nomad op in de Verenigde Staten met Dan Auerbach (The Black Keys). Het geluid is iets ‘rockier’ dan Tinariwen.

Bombino – Amidinine

Er zijn ook Britse en Amerikaanse muzikanten die de oversteek naar Afrika maken. Zo zetten Chris Eckman en Hugo Race samen met de Toeareggroep Tamikrest een nieuwe formatie op. Als Dirtmusic doen ze precies wat Tinariwen altijd al deed: ze bezingen het leven in de woestijn. Toen het album Troubles in 2013 uitkwam, was er oorlog in het leefgebied van de Toeareg. De islamitische terreurgroep Ansar Dine deed veel woestijnbewoners op de vlucht slaan.

Dirtmusic – Troubles