Back to top

Necrologie: Pierre Boulez (1925-2016)

De componist Pierre Boulez was een van de meest prominente figuren in de Europese avant-garde van de twintigste eeuw. Bovendien was hij wereldberoemd als dirigent.

Als kind had Boulez een passie voor zowel muziek als wiskunde. Hij koos uiteindelijk voor de muziek, tot verdriet van zijn vader. Hij ging naar het conservatorium van Parijs, waar hij onder meer in aanraking kwam met de toen al legendarische componist en organist Olivier Messiaen.

Boulez was een van de componisten die vlak na de Tweede Wereldoorlog radicaal koos voor atonale muziek, oftewel muziek zonder herkenbare akkoorden of harmonieën. Arnold Schönberg en vooral Anton Webern waren hierbij de grote voorbeelden. Componisten die nog in ‘ouderwetse’ stijlen componeerden werden streng afgewezen.

In de loop der jaren werd Boulez een van de belangrijkste verdedigers van het zogenaamde ‘seriële’ componeren. Schönberg en Webern componeerden al zogenaamde twaalftoonsmuziek, waar geen enkele toon vaker voorkwam dan een andere. Reeksen van twaalf tonen werden als puzzelstukjes gebruikt om grotere werken te componeren. Boulez breidde dit systeem onder invloed van Messiaen uit: ook de lengte van noten, hun luidheid en hun klankkleur werd in reeksen gegroepeerd. Het componeren van een stuk werd een haast wiskundige oefening. Hoogtepunt was Boulez’ ‘Structures’ voor 2 piano’s.

Gaandeweg werd zijn aanpak minder rigoureus serieel, en liet hij meer vrijheden toe, zowel voor zichzelf als voor de uitvoerder. Makkelijk werd zijn muziek echter nooit, hoewel zijn orkestwerken uitblinken in klankschoonheid. Typerend voor Boulez was dat hij zijn composities vrijwel altijd als ‘works in progress’ zag, waar hij jaren en zelfs decennia aan kon blijven schaven. Een hoogtepunt uit zijn oeuvre is het omvangrijke 'Pli selon pli'.

Als dirigent richtte hij zich in het begin vooral op de muziek van hemzelf en zijn geestverwanten. Langzamerhand breidde hij zijn repertoire flink uit, tot Wagner en Mahler aan toe. Hij bleef echter altijd een groot voorvechter van de avant-garde. (TC)