Back to top

Curiosa klassiek: De eeuwige beweging

De eeuwig doorgaande beweging: net als in de natuur kan die in de muziek natuurlijk nooit bestaan. Toch zijn veel componisten geïnspireerd door het idee. Een toepassing die je zelf kan ervaren is door het zingen van een canon. Zing met twee of meer mensen maar eens Vader Jacob.

Je merkt dan dat er geen logisch moment is om te stoppen: je zou er eeuwig mee door kunnen gaan. Alleen al daarom zijn sommige componisten gefascineerd door de canon. Niemand minder dan Johann Sebastian Bach had een voorliefde voor de canon. Zijn veertien canons op de basnoten van de Goldbergvariaties (met vele andere canons hier prachtig uitgevoerd) zou je inderdaad wel eeuwig willen horen...

In de klassieke en romantische tijd zijn vele voorbeelden van muziekstukken die een soort 'eeuwige' beweging willen suggereren. Zo is er het laatste deel van Haydns 'Lerchen' (Leeuwerik)-kwartet (van deze mooie opname),

of natuurlijk Rimski-Korsakovs beroemde Vlucht van de hommel,

of het merkwaardige slotdeel van Chopins tweede pianosonate, gespeeld door Lars Vogt:

In deze en latere eeuwen zijn er ook meerdere stukken die gewoonweg 'Perpetuum mobile' heten. Een ervan is geschreven door Arvo Pärt. Bij Pärt zou je iets dromerigs verwachten, maar zijn verbeelding van de eeuwige beweging (hier te vinden) is opvallend dramatisch.

Maar het merkwaardigste voorbeeld van een Perpetuum mobile is zeker die van Erik Satie. In zijn 'Vexations' uit 1893 moet een pagina muziek blijkbaar 840 keer worden herhaald. Maar veel blijft onduidelijk. Is het een voorloper van minimal music? Een parodie op Wagners 'oneindige melodieën'? Een experiment met muzikale verveling? Of dreef hij de spot met de 'perpetuum mobile'-stukken uit de 19e en 18e eeuw? Omdat deze waren gericht op het tentoonspreiden van virtuositeit? Op deze cd kunt u er bijna zeventig minuten over nadenken.

(TC)